ವೇದೋಕ್ತ ಜೀವನ ಪಥ: ಷೋಡಶ ಸಂಸ್ಕಾರಗಳು - ೩

     ಇದಾದ ಮೇಲೆ ನಡೆಯುವ ಹದಿಮೂರನೆಯ ಸಂಸ್ಕಾರ ವಿವಾಹ. ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯದಿಂದ ಧೃಢಕಾಯರೂ, ಸದಾಚಾರಿಗಳೂ, ಸಕಲ ವಿದ್ಯಾವಂತರೂ ಆದ, ಕನಿಷ್ಠಪಕ್ಷ ೨೫ ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಾಗಿರುವ ಯುವಕ ಮತ್ತು ಕನಿಷ್ಠಪಕ್ಷ ೧೬ ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಾಗಿರುವ ಯುವತಿ ಒಂದೇ ಬಗೆಯ ಗುಣ-ಕರ್ಮ-ಸ್ವಭಾವವುಳ್ಳವರು, ಪರಸ್ಪರ ಒಪ್ಪಿಗೆಯಿಂದ ವಿವಾಹಿತರಾಗುತ್ತಾರೆ. ಇದು ಮಾನವಜೀವನದಲ್ಲಿ ಎರಡನೆಯ ಮಹತ್ವಪೂರ್ಣವಾದ ಘಟ್ಟ. ವಿವಾಹ ಸಂಸ್ಕಾರದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಕ್ರಿಯೆಯೂ ಅತ್ಯಂತ ಅರ್ಥಗರ್ಭಿತವಾದುದು. ಎರಡು ಆತ್ಮಗಳು ತಮ್ಮ ಜೀವನದ ಭಿನ್ನತ್ವವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡು, ಒಂದೇ ಸಂಯುಕ್ತಜೀವನವನ್ನು ರೂಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಸಂಕಲ್ಪದಿಂದ ಹೇಳುತ್ತವೆ:-

ಸಮಂಜಂತು ವಿಶ್ವೇ ದೇವಾಃ ಸಮಾಪೋ ಹೃದಯಾನಿ ನೌ |

ಸಂ ಮಾತರಿಶ್ವಾ ಸಂ ಧಾತಾ ಸಮು ದೇಷ್ಟ್ರೀ ದಧಾತು ನೌ || (ಋಕ್.೧೦.೮೫.೪೭.)

     [ವಿಶ್ವೇ ದೇವಾಃ] ಇಲ್ಲಿ ಸೇರಿರುವ ಸಮಸ್ತ ವಿದ್ವಾಂಸ-ವಿದುಷಿಯರೂ, [ಸಂ ಅಂಜಂತು] ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ತಿಳಿಯಲಿ. [ನೌ ಹೃದಯಾನಿ] ನಮ್ಮ ಹೃದಯಗಳು, [ಆಪಃ ಸಮ್] ಜಲದೊಂದಿಗೆ ಬೆರೆತ ಜಲದಂತೆ ಒಂದಾಗಿವೆ. [ಮಾತರಿಶ್ವಾ] ಪ್ರಾಣಶಕ್ತಿಯೂ, [ಧಾತಾ] ಜಗದ್ಧಾರಕ, [ಉದೇಷ್ಟ್ರೀ] ವೇದಗಳ ಮೂಲಕ ಉಪದೇಶ ನೀಡುವವನೂ ಆದ ಪ್ರಭುವು, [ನೌ] ನಮ್ಮನ್ನು [ಸಂ ಸಂ ಸಮ್] ಚೆನ್ನಾಗಿ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಕೂಡಿಸಿ, ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ, [ದಧಾತು] ಸ್ಥಿರರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲಿ. ಅನಂತರ ವರನು ವಧುವಿನ ಕೈ ಹಿಡಿದು, ಗಂಭೀರವಾಗಿ ಸಭ್ಯ ಗೃಹಸ್ಥರ ಮುಂದೆ ಈ ರೀತಿ ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದಾನೆ:-

ಗೃಭ್ಣಾಮಿ ತೇ ಸೌಭಗತ್ವಾಯ ಹಸ್ತಂ ಮಯಾ ಪತ್ಯಾ ಜರದಷ್ಟಿರ್ಯಥಾಸಃ |

ಭಗೋ ಅರ್ಯಮಾ ಸವಿತಾ ಪುರಂಧಿರ್ಮಹ್ಯಂ ತ್ವಾದುರ್ಗಾರ್ಹಪತ್ಯಾಯ ದೇವಾಃ || (ಋಕ್.೧೦.೮೫.೩೬.)

     [ಪತ್ಯಾ ಮಯಾ] ಪತಿಯಾದ ನನ್ನೊಂದಿಗೆ, [ಯಥಾ ಜರದಷ್ಟಿಃ ಆಸಃ] ನೀನು ಪೂರ್ಣ ವೃದ್ಧೆಯಾಗಲನುಕೂಲಿಸುವಂತೆ, [ಸೌಭಗತ್ವಾಯ] ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ, ಭೌತಿಕ ಸೌಭಾಗ್ಯ ಪ್ರಾಪ್ತಿಗಾಗಿ, [ತೇ ಹಸ್ತಂ ಗೃಭ್ಣಾಮಿ] ನಿನ್ನ ಕೈಯನ್ನು ಹಿಡಿಯುತ್ತೇನೆ. [ಭಗಃ ಅರ್ಯಮಾ ಸವಿತಾ ಪುರಂಧಿಃ] ತೇಜೋಮಯನೂ, ನ್ಯಾಯಕಾರಿಯೂ, ಜಗದುತ್ಪಾದಕನೂ, ಸರ್ವಾಧಾರನೂ ಆದ ಪ್ರಭುವೂ, [ದೇವಾಃ] ಇಲ್ಲಿ ನೆರೆದಿರುವ ಗುರು-ಹಿರಿಯರೂ, [ಗಾರ್ಹಪತ್ಯಾಯ] ಗೃಹಸ್ಥ ಧರ್ಮಪಾಲನೆಗಾಗಿ [ತ್ವಾ ಮಹ್ಯಂ ಅದುಃ] ನಿನ್ನನ್ನು ನನಗೆ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. 

     ಈ ರೀತಿ ತಾನು ಭಗವಂತನನ್ನೂ, ವಿವಾಹ ಮಂಟಪದಲ್ಲಿ ಸೇರಿರುವ ವಿದ್ವಾಂಸರನ್ನೂ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡು, ಕನ್ಯೆಯ ಕೈಹಿಡಿದಿರುವುದಾಗಿ ಹೇಳಿ, 'ವೃದ್ಧೆಯಾಗುವವರೆಗೆ' ಎಂಬ ಮಾತುಗಳಿಂದ, ತಾನು ದಾಂಪತ್ಯವಿಚ್ಛೇದನಕ್ಕೆ ಅವಕಾಶ ಕೊಡುವುದಿಲ್ಲವೆಂಬ ಭಾವನೆಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುತ್ತಾನೆ. ಮುಂದೆ, ಪತ್ನೀ ತ್ವಮಸಿ ಧರ್ಮಣಾಹಂ ಗೃಹಪತಿಸ್ತವ || (ಅಥರ್ವ.೧೪.೧.೫೧.) -  ನೀನು ಧರ್ಮದಿಂದ ನನ್ನ ಪತ್ನಿಯಾಗಿದ್ದೀಯೆ, ನಾನು ಧರ್ಮದಿಂದಲೇ ನಿನ್ನ ಗೃಹಪತಿಯಾಗಿದ್ದೇನೆ - ಎಂದು ಹೇಳಿ, ತಮ್ಮಿಬ್ಬರನ್ನೂ ಕಟ್ಟಿಹಾಕಿರುವುದು ಧರ್ಮವೇ ಹೊರತು ಕಾಮವಲ್ಲ ಎಂಬ ಭಾವನೆಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತಾನೆ. ಕೊನೆಗೆ, ನ ಸ್ತೇಯಮದ್ಮಿ ಮನಸೋದಮುಚ್ಯೇ || (ಅಥರ್ವ.೧೪.೧.೫೭.) - ನಾನು ನಿನಗೆ ಕಾಣದಂತೆ ಕಳ್ಳತನದಿಂದ ಯಾವ ಭೋಗವನ್ನೂ ಅನುಭವಿಸೆನು, ಮನದಿಂದ ಕಳ್ಳತನದ ಭಾವನೆಯನ್ನು ಕಿತ್ತು ಬಿಸಾಡುವೆನು - ಎಂದು ವಧುವಿಗೆ ಆಶ್ವಾಸನೆ ಕೊಡುತ್ತಾನೆ.

     ವಧುವೂ ತನ್ನ ಸಂಪೂರ್ಣ ಜೀವನವನ್ನು ವರನಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿಸಿರುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿ,

ಇಯಂ ನಾರ್ಯುಪ ಬ್ರೂತೇ ಪೂಲ್ಯಾನ್ಯಾವಪಂತಿಕಾ |

ದೀರ್ಘಾಯುರಸ್ತು ಮೇ ಪತಿರ್ಜೀವಾತಿ ಶರದಃ ಶತಮ್ || (ಅಥರ್ವ.೧೪.೨.೬೩.)

     [ಪೂಲ್ಯಾನಿ ಅವಪಂತಿಕಾ] ಅರಳಿನ ಆಹುತಿ ನೀಡುತ್ತಾ, [ಇಯಂ ನಾರೀ ಉಪಬ್ರೂತೇ] ಈ ನಾರಿ ಹೇಳುತ್ತಾಳೆ. [ಮೇ ಪತಿಃ ದೀರ್ಘಾಯುರಸ್ತು] ನನ್ನ ಪತಿ ದೀರ್ಘಾಯುವಾಗಲಿ. [ಶರದಃ ಶತಂ ಜೀವಾತಿ] ನೂರು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಜೀವಿಸಲಿ - ಎಂದು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಸಪ್ತಪದಿಯಲ್ಲಿ, ನಾವು ಆಜೀವನವೂ ಒಬ್ಬರಿಗೊಬ್ಬರು ಹೊಂದಿಕೊಂಡೇ ಜೀವನ ನಡೆಸುವೆವು ಎಂಬುದನ್ನು ಸೂಚಿಸಲು, ಜೊತೆಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಏಳು ಹೆಜ್ಜೆಗಳನ್ನಿಡುತ್ತಾರೆ. ದಂಪತಿಗಳು, ಒಬ್ಬರಿಗೊಬ್ಬರು ಸೌಮನಸ್ಯದಿಂದ ವರ್ತಿಸಬೇಕು ಎಂಬುದು ವೇದಗಳ ಆದೇಶವಾಗಿದೆ. 

ಇಹೈವ ಸ್ತಂ ಮಾ ವಿ ಯೌಷ್ಟಂ ವಿಶ್ವಮಾಯುರ್ವ್ಯಶ್ನುತಮ್ |

ಕ್ರೀಡಂತೌ ಪುತ್ರೈರ್ನಪ್ರ್ಯಭಿರ್ಮೋದಮಾನೌ ಸ್ವೇ ಗೃಹೇ || (ಋಕ್.೧೦.೮೫.೪೨.)

     ದಂಪತಿಗಳೇ! [ಇಹ ಏವ ಸ್ತಮ್] ಇಲ್ಲಿಯೇ ಇರಿ. [ಮಾ ವಿಯೌಷ್ಟಮ್] ಒಬ್ಬರನ್ನೊಬ್ಬರು ಅಗಲಬೇಡಿ. [ವಿಶ್ವಂ ಆಯುಃ ವ್ಯಶ್ನುತಮ್] ಪೂರ್ಣ ಆಯಸ್ಸನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿರಿ. [ಪುತ್ರೈಃ ನಪ್ರ್ಯಭಿಃ] ಮಕ್ಕಳು-ಮೊಮ್ಮಕ್ಕಳೊಂದಿಗೆ [ಕ್ರೀಡಂತೌ] ಆಟವಾಡುತ್ತಾ [ಮೋದಮಾನೌ] ಹರ್ಷಿಸುತ್ತಾ [ಸ್ವೇ ಗೃಹೇ ಸ್ತಮ್] ನಿಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಮನೆಯಲ್ಲಿರಿ.

-ಪಂ. ಸುಧಾಕರ ಚತುರ್ವೇದಿ.